Khen ngợi là một trong những cách giáo dục đơn giản và gần gũi nhất mà người lớn dành cho trẻ. Nhưng không phải lời khen nào cũng mang lại hiệu quả tích cực. Một lời khen đúng cách có thể giúp trẻ phát triển sự tự tin, động lực và hình thành giá trị cá nhân. Ngược lại, lời khen sai lệch hoặc quá mức dễ khiến trẻ phụ thuộc vào đánh giá bên ngoài, ngại thử thách và sợ sai.
Tại Thắp Lửa Trí Tuệ, chúng tôi tin rằng: mỗi lời khen đúng là một hạt giống tích cực gieo vào tâm hồn trẻ nhỏ. Bài viết dưới đây sẽ giúp phụ huynh hiểu rõ hơn về nghệ thuật cách khen ngợi trẻ hiệu quả, và cách dùng lời nói như một công cụ giáo dục đầy yêu thương và hiệu quả.
1. Vì sao khen ngợi đúng cách lại quan trọng?
Trẻ nhỏ hình thành cái nhìn về bản thân thông qua cách người lớn phản hồi với hành động của mình. Những lời khen đúng lúc và đúng cách:
-
Tăng cường sự tự tin và lòng tự trọng
-
Khuyến khích hành vi tích cực lặp lại
-
Giúp trẻ hiểu rõ giá trị của nỗ lực
-
Tạo nền tảng để trẻ phát triển động lực bên trong thay vì chỉ chờ khen bên ngoài
Tuy nhiên, nếu khen sai cách hoặc lặp đi lặp lại một cách máy móc, lời khen sẽ mất tác dụng và có thể khiến trẻ:
-
Tự mãn, ngại thử thách
-
Bị áp lực “phải giỏi”, “phải luôn làm tốt”
-
Không học được cách đón nhận thất bại và vượt qua khó khăn
2. Những sai lầm thường gặp khi khen trẻ
Một số thói quen khen ngợi phổ biến nhưng chưa đúng cách bao gồm:
-
Khen chung chung: “Con giỏi quá!”, “Tuyệt vời quá!” mà không cụ thể điều gì được làm tốt
-
Khen thành tích hơn nỗ lực: Khen “Con được điểm 10 giỏi quá” mà quên khen quá trình con đã cố gắng học bài
-
Khen so sánh: “Con vẽ đẹp hơn bạn A nhiều”, dễ khiến trẻ hình thành tâm lý cạnh tranh và so sánh
-
Khen quá thường xuyên: Khi lời khen trở thành thói quen, trẻ dễ mất động lực nội tại vì chỉ chờ khen
3. Nguyên tắc khen ngợi trẻ hiệu quả
1. Khen cụ thể hành động
Thay vì nói “Con ngoan quá”, hãy nói:
“Con đã biết cất đồ chơi vào đúng chỗ, mẹ rất vui vì con đang học cách giữ gìn không gian gọn gàng.”
→ Trẻ hiểu được hành vi nào là tích cực và có xu hướng lặp lại điều đó.
2. Khen vào nỗ lực, không chỉ kết quả
Giá trị của nỗ lực cần được tôn vinh, kể cả khi kết quả chưa hoàn hảo.
Ví dụ: “Mẹ thấy con đã rất kiên nhẫn tô màu trong 30 phút, điều đó thật tuyệt vời.”
→ Trẻ học được sự kiên trì và phát triển nội lực bền vững.
3. Dùng lời khen như một sự ghi nhận, không phải phần thưởng
Lời khen nên xuất phát từ quan sát chân thành, không nên gắn liền với “phần thưởng” hoặc “đổi chác”.
Ví dụ: Đừng nói “Nếu con ngoan thì mẹ mới khen” mà hãy nói:
“Mẹ rất ghi nhận cách con lắng nghe bạn nói chuyện lúc nãy.”
→ Trẻ cảm nhận được sự tin tưởng và tôn trọng từ người lớn.
4. Khen đúng thời điểm
Khen ngay sau khi hành vi tích cực diễn ra sẽ giúp trẻ ghi nhớ tốt hơn. Tuy nhiên, đừng khen quá dồn dập khiến trẻ bị ngợp hoặc trở nên phụ thuộc.
4. Một số mẫu câu khen ngợi tích cực phụ huynh có thể dùng
“Con đã tự xếp quần áo rất cẩn thận, mẹ thấy con đang trở nên rất độc lập.”
“Hôm nay con không bỏ cuộc khi xếp hình khó, điều đó cho thấy con có tinh thần bền bỉ.”
“Mẹ thấy con chia sẻ đồ chơi với em, mẹ rất vui vì con đang học cách quan tâm người khác.”
“Dù con chưa hoàn thành bài vẽ nhưng mẹ thấy con đã rất nỗ lực, đó mới là điều quan trọng.”
5. Tại Thắp Lửa Trí Tuệ, lời khen là sự nuôi dưỡng tích cực
Tại Hệ Thống Giáo Dục Thắp Lửa Trí Tuệ, chúng tôi không dùng lời khen để tạo áp lực hay cạnh tranh, mà dùng lời khen để:
-
Khơi gợi động lực học hỏi
-
Củng cố hành vi tích cực
-
Nuôi dưỡng lòng tự trọng và sự tự tin từ bên trong
Thông qua việc quan sát và đồng hành cùng trẻ mỗi ngày, thầy cô tại trường luôn lựa chọn ngôn ngữ khen ngợi phù hợp với độ tuổi, hoàn cảnh và tính cách từng bé – để lời khen thật sự trở thành sợi dây kết nối cảm xúc và khuyến khích sự phát triển toàn diện.
6. Kết luận
Một lời khen đúng lúc – đúng cách – đúng tâm thế, có thể trở thành động lực lớn trong hành trình trưởng thành của trẻ nhỏ. Khi trẻ được khen ngợi một cách chân thành và cụ thể, trẻ không chỉ cảm thấy được yêu thương, mà còn học được cách yêu thương bản thân và tỏa sáng theo cách riêng của mình.
Nếu ba mẹ mong muốn tìm một môi trường giáo dục chú trọng cảm xúc, kỹ năng và sự đồng hành tích cực, Thắp Lửa Trí Tuệ luôn sẵn sàng cùng ba mẹ thắp lên những hành trình lớn lên đầy yêu thương cho con.
